دیابت بارداری یا GDM شرایطی است که در آن ، برای اولین بار قند خون مادر در طول بارداری بالا می رود. دیابت دوران بارداری در 5/4 تا 6 درصد مادران به وجود می آید که معمولا در هفته های 24 تا 28 بارداری خود را نشان می دهد. قابل ذکر است که عدم تحمل گلوکز به دلیل تغییرات هورمونی در خانم های باردار ایجاد می شود و به طور طبیعی قند خون بالایی دارند ولی به اندازه ای نیست که بشود آن را دیابت نامید. دیابت بارداری یکی از عوامل ایجاد حاملگی پرخطر است که در ادامه توضیحات مناسب درباره آن را از زبان دکتر نگین حدادی ، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ حاملگی پرخطر بخوانید.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری درجه ای از عدم تحمل گلوکز است که شروع آن در بارداری می باشد. این تعریف مختص این موضوع است که برای درمان از انسولین استفاده شده یا نه یا دیابت بعد از بارداری ادامه دارد یا خیر؟ ممکن است که این عدم تحمل به گلوکز قبل از حاملگی وجود داشته باشد. افرادی که دیابت حاملگی برای آنان تشخیص داده می شود باید شش هفته یا بیشتر بعد از زایمان تحت بررسی و مراقبت جهت کنترل این بیماری قرار گیرند.
به مجموعه اختلالات متابولیکی و اندوکرینی که حاملگی را عارضه دار می کنند ، دیابت بارداری گفته می شود. این مشکل نیاز به مراقبت دقیق دارد تا زمانی که بهبود وضعیت مادر و جنین حاصل شده و منجر به نتایج مطلوب بارداری گردد. دیابت ملیتوس به عنوان شایع ترین بیماری اندوکرین همراه با بارداری است. مراقبت موثر از فردی که مبتلا به اختلالات اندوکرینی و متابولیکی است و نوزاد وی یک موضوع بحث برانگیز است. گرچه این مراقبت ها نیازمندی های خاص مرتبط با این بیماری ها هستند ولی فردی که مبتلا به اختلالات متابولیکی و اندوکرینی است ، نیازمندی ها و نگرانی های مرتبط با یک حاملگی طبیعی را تجربه می کند. هدف اصلی از مراقبت های دوران بارداری رسیدن به وضعیت سلامت مطلوب برای خانم حامله و جنین وی است.
دیابت در بارداری را جدی بگیرید!
مرگ و میر پری ناتال مرتبط با حاملگی هایی که در آن ها فرد مبتلا به دیابت است و به نحو مطلوبی بیماری وی تحت کنترل و درمان می باشد ، شبیه حاملگی های طبیعی است. کلید رسیدن به نتایج مطلوب بارداری شامل کنترل دقیق قند خون مادر قبل از بارداری و در تمام طول بارداری می باشد. در نتیجه در فرد مبتلا به GDM تاکید زیاد و خاص بر مشاوره قبل از بارداری وی شده است.
حاملگی که با دیابت عارضه دار می شود ، هنوز به عنوان یک حاملگی پرخطر در نظر گرفته می شود. در صورتی که توسط تیم درمانی به خوبی اداره شود ، می تواند منجر به نتایج مطلوب بارداری گردد. این تیم شامل متخصصین مامایی ، دیابت ، چشم ، کلیه ، نوزادان ، تغذیه و پرستاران و کارمندان اجتماعی است. نتایج مطلوب نیازمند همکاری فرد حامله و خانواده وی است. بهتر است که قبل از بارداری فرد و خانواده وی مورد مشاوره قرار گیرند.
علائم دیابت بارداری
مشکلی که وجود دارد این است که علائم دیابت بارداری ، شبیه سایر علائم بارداری می باشد و تشخیص آن سخت است. برای جلوگیری از حاملگی پر خطر نیاز است تا به یک متخصص زنان و زایمان خوب در تهران مراجعه نمایید. در صورت مشاهده هر یک از علائم افزایش اشتها ، تشنگی زیاد ، تکرر ادرار به میزان زیاد ، عفونت های مثانه ، قند خون بالا ، تغییرات غیرعادی وزن و احساس خستگی سریعا به پزشک خود مراجعه نموده و آزمایش سنجش میزان قند خون انجام دهید.
دلایل افزایش احتمال دیابت بارداری
از جمله عواملی که باعث می شوند خطر ابتلای مادر به دیابت دوران بارداری افزایش یابد ، می توان به داشتن اضافه وزن قبل و حین بارداری ، مشکلات ژنتیکی ، وجود قند در ادرار مادر ، بالا بودن میزان قند خون مادر در حالت ناشتا ، سابقه وجود دیابت در خانواده ، سابقه زایمان نوزاد بالای 4 کیلوگرم وزن یا سقط مکرر ، دیابت در بارداری قبلی ، زیاد بودن مایع آمنیوتیک اشاره نمود.
دیابت پیش از بارداری
افزایش شیوع دیابت نوع 2 ، به طور کلی و افزایش آن در بانوان جوان به طور خاص منجر به افزایش آن در بارداری شده است. گزارش شده است که شیوع ان بر اساس سن از 5/14 مورد در هر هزار زن در سال 1991 به رقم سه برابر یعنی 9/47 مورد از هر هزار زن در سال 2033 افزایش یافته است. بسیاری از زنان دارای تشخیص دیابت بارداری احتمالا دیابت نوع 2 داشته اند که پیش از این تشخیص داده نشده بود. در واقع تنها 5 تا 10 درصد زنان مبتلا به دیابت حاملگی درست بعد از بارداری به GDM مبتلا شده اند.
عوارض دیابت بارداری برای مادر و جنین
گرچه مرگ و میر مادر در پی دیابت حاملگی به طور شاخصی بهبود یافته است اما فرد حامله مبتلا به دیابت در معرض خطرات و مشکلاتی در طول بارداری خود است:
- کنترل ضعیف گلیسمی در زمان لقاح و هفته های اول بارداری منجر به سقط می گردد. افرادی که کنترل خوبی در مورد گلیسمی خود در زمان لقاح و سه ماهه اول بارداری دارند ، تفاوتی از جهت میزان سقط جنین با افرادی که مبتلا به دیابت نیستند ، ندارند.
- کنترل ضعیف گلیسمی در مراحل بعدی حاملگی به ویژه در افرادی که مشکلات عروقی ندارند ، سبب ماکروزومی جنین می شود. ماکروزومی در ۲۵-۲۰ درصد موارد در بارداری های مرتبط با GDM اتفاق می افتد.
رژیم غذایی درمان دیابت بارداری
همان طور که می دانید ، یکی از مهم ترین عوامل موثر بر روی کنترل و درمان دیابت علی الخصوص دیابت بارداری ، نحوه تغذیه مادر باردار است و یه همین دلیل باید به این موضوع توجه ویژه ای داشته باشید. در ویدیوی مقابل می توانید برخی از بایدها و نبایدهای غذایی در دوران بارداری را از زبان دکتر نگین حدادی ، دارای بورد تخصصی زنان و زایمان در تهران ببینید.
برای درمان دیابت بارداری چه بخوریم؟
درمان دیابت بارداری نیازمند کنترل دقیق رژیم غذایی برای حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی است. مصرف غذاهایی که به کنترل قند خون کمک می کنند ، بسیار مهم است. در اینجا برخی از بهترین گزینه های غذایی برای مادران مبتلا به دیابت حاملگی آورده شده است:
- غلات کامل :مصرف غلات کامل مانند نان سبوس دار ، برنج قهوه ای ، جو دوسر و کینوا به دلیل فیبر بالا می تواند به کاهش نوسانات قند خون کمک کند.
- سبزیجات و میوه های غیر نشاسته ای : سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج ، کاهو ، کلم و همچنین سبزیجات غیرنشاسته ای مانند کدو ، بادمجان و گل کلم می توانند به کنترل قند خون کمک کنند. میوه هایی مانند سیب ، گلابی و توت ها نیز گزینه های خوبی هستند.
- پروتئین های کم چرب :منابع پروتئینی مانند گوشت مرغ ، ماهی ، تخم مرغ و حبوبات مثل عدس و لوبیا می توانند به حفظ انرژی و جلوگیری از نوسانات شدید قند خون کمک کنند.
- چربی های سالم : چربی های سالم مانند آووکادو ، روغن زیتون ، روغن کانولا و مغزیجات مثل بادام ، گردو ، پسته به کنترل قند خون کمک می کنند و برای سلامت قلب نیز مفید هستند.
- ماست و لبنیات کم چرب : ماست و دیگر محصولات لبنی کم چرب یا بدون قند می توانند برای تامین کلسیم و پروتئین مفید باشند.
- فیبر : مصرف فیبر در رژیم غذایی می تواند به کاهش سرعت جذب قند در خون کمک کند. غذاهایی که غنی از فیبر هستند مانند حبوبات ، غلات کامل ، میوه ها و سبزیجات باید در برنامه غذایی گنجانده شوند.
- آب : نوشیدن آب به مقدار کافی در طول روز بسیار مهم است. آب نه تنها به هیدراتاسیون کمک می کند ، بلکه به دفع مواد زائد از بدن نیز کمک می کند.
- پرهیز از غذاهای پرکالری و شیرین :از مصرف غذاهای پرشیرینی مانند کیک ها ، نوشیدنی های شیرین ، بستنی و غذاهای فرآوری شده پرهیز کنید ، زیرا این مواد می توانند سطح قند خون را به سرعت افزایش دهند.
- محدود کردن مصرف کربوهیدرات ها : کربوهیدرات‌ها می توانند قند خون را سریعاً بالا ببرند ، پس باید از مصرف بیش از حد آن ها خودداری کرد. به ویژه کربوهیدرات های ساده مانند نان سفید ، برنج سفید و شیرینی ها باید محدود شوند.
با رعایت این نکات غذایی و همراهی با پزشک یا متخصص تغذیه ، می توان دیابت بارداری را کنترل کرده و از عوارض آن پیشگیری کرد.
روش های پیشگیری از دیابت بارداری
دیابت دوران حاملگی یک وضعیت است که در آن سطح قند خون در دوران بارداری افزایش می یابد و می تواند عوارضی برای مادر و جنین ایجاد کند. برای پیشگیری از این وضعیت ، انجام اقدامات خاص ضروری است. برخی از روش های پیشگیری از دیابت بارداری عبارتند از:
- مصرف مواد غذایی سالم مانند میوه ها ، سبزیجات ، غلات کامل و پروتئین های کم چرب می تواند به کنترل قند خون کمک کند. از مصرف غذاهای پرکالری ، شیرینی ها و غذاهای فرآوری شده پرهیز کنید.
- فعالیت بدنی منظم مانند پیاد ه‌روی ، شنا یا دوچرخه سواری به کنترل وزن و سطح قند خون کمک می کند. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط روزانه توصیه می شود.
- داشتن وزن مناسب قبل از بارداری می تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهد. در صورت داشتن اضافه وزن ، تلاش برای کاهش آن قبل از بارداری می تواند مفید باشد.
- کنترل قند خون در دوران بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورت داشتن سابقه خانوادگی دیابت یا سایر عوامل خطر ، انجام آزمایش های منظم قند خون از ابتدای بارداری توصیه می شود.
- مصرف سیگار و الکل می تواند خطر ابتلا به دیابت حاملگی را افزایش دهد. بهتر است از این عادات خودداری کنید.
- در صورت داشتن سابقه خانوادگی دیابت یا سایر شرایط پزشکی که ممکن است خطر دیابت بارداری را افزایش دهد ، مشاوره با پزشک ضروری است. پزشک می تواند برنامه ای متناسب با شرایط شما برای پیشگیری از دیابت دوران حاملگی پیشنهاد دهد.
- استرس می تواند به بالا رفتن سطح قند خون کمک کند. استفاده از روش های کاهش استرس مانند مدیتیشن ، یوگا یا تنفس عمیق می تواند مفید باشد.
میوه های ممنوعه در دیابت بارداری
در دوران دیابت بارداری (گلوکز بالا در بارداری) ، مصرف برخی میوه ها باید با احتیاط انجام شود ، چرا که برخی از میوه ها می توانند سطح قند خون را به طور سریع افزایش دهند. در اینجا لیستی از میوه هایی که توصیه نمی شود در دیابت حامگی مصرف شوند ، آورده شده است:
- انگور : به دلیل شاخص گلیسمی بالا و میزان قند زیاد ، مصرف انگور باید محدود شود.
- موز : موز حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات و قند است که می تواند باعث افزایش سریع قند خون شود.
- خرما : خرما دارای مقدار بالای قند است و مصرف آن در دیابت بارداری باید محدود شود.
- آناناس : این میوه نیز به دلیل قند بالا و شاخص گلیسمی نسبتا بالا ، باید در حد محدود مصرف شود.
- پاپایا : پاپایا حاوی قند و شاخص گلیسمی نسبتا بالاست که می تواند باعث افزایش سطح قند خون شود.
- هندوانه : به رغم اینکه هندوانه آب دار و خوشمزه است ، مقدار قند بالای آن ممکن است تاثیر منفی بر قند خون داشته باشد.
البته، مصرف میوه های تازه و طبیعی ، در صورت کنترل مقدار مصرف و مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه ، می تواند بخشی از رژیم غذایی سالم در دیابت بارداری باشد. میوه هایی که با شاخص گلیسمی پایین تر هستند ، مانند سیب ، گلابی و تمشک معمولا برای مصرف امن تر هستند.
